Wielu rodziców dzieci sześcioletnich słyszy termin gotowość szkolna, dojrzałość szkolna. Są to pojęcia, które w życiu społecznym często używane są zamiennie. Warto znać różnicę między nimi.
Jak mówi Prawo Oświatowe: Obowiązek szkolny dziecka rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat, oraz trwa do ukończenia szkoły podstawowej, nie dłużej jednak niż do ukończenia 18. roku życia.
Rok przed rozpoczęciem szkoły dziecko ma obowiązek realizowania tzw. „zerówki”, która jest edukacją przedszkolną. Nauczyciel w zerówce przygotowuje dziecko do podjęcia nauki i ocenia jego gotowość szkolną.
Gotowość szkolna są to wszelkie działania zarówno rodziców, jak i przedszkola, które mają wyposażyć dziecko w takie umiejętności, które będą mu potrzebne w szkole.
Dojrzałość szkolna to przygotowanie dziecka z poziomu rozwoju np. biologicznego, emocjonalnego, fizycznego, poznawczego, społecznego. Tutaj nie da się niczego przyspieszyć.
Pojęcia gotowości i dojrzałości szkolnej są na równi i zazębiają się To właśnie w przedszkolu i w zerówce dziecko dojrzewa, aby być gotowym do pójścia do szkoły. Zdarza się, że nauczyciele obserwują, iż dziecku trochę brakuje dojrzałości szczególnie w obszarze społeczno-emocjonalnym i oddziaływaniem chcą mu pomóc, by było gotowe do podjęcia nauki. Zdarza się też, że te oddziaływania mocno się kumulują również w wyniku presji rodziców. Taka postawa, aby przyspieszyć pójście dziecka do szkoły, absolutnie mu nie służy. Dużo bardziej korzystne jest, aby pomyśleć o odroczeniu od obowiązku szkolnego.
Przedstawiam trzy ważne obszary dojrzałości szkolnej
1. Obszar rozwoju emocjonalno-społecznego.
Największym wyzwaniem w gotowości szkolnej jest obszar społeczno-emocjonalny. Warto pamiętać, że sprawność ruchową czy intelektualną możemy wesprzeć różnymi działaniami. Jednak zrobienie tego samego w obszarze społeczno-emocjonalnym nie jest już takie proste. To, jak dziecko będzie funkcjonowało w tym obszarze, zależy od jego wieku i rozwoju układu nerwowego.
Potrzebują wtedy naszego wsparcia, a nie dokładania napięcia, w postaci słów:
„Za chwilę będziesz w szkole, a zachowujesz się jak dwulatek”,
„Ty nawet 10 minut przy stoliku nie potrafisz usiedzieć, to jak Ty wytrzymasz w ławce szkolnej”.
Dojrzałość społeczno-emocjonalna oznacza również, że dziecko potrafi nawiązać kontakty z innymi, potrafi współpracować w grupie oraz stara się przestrzegać reguł grupowych. Pamiętajmy jednak, że dopiero się tego uczy.
2. Obszar rozwoju fizycznego – motoryka mała i duża
To sprawność motoryczna, sprawność ciała dziecka. Dziecko nie może męczyć się, kiedy będzie musiało siedzieć w ławce szkolnej tak, aby się w niej „nie pokładać”. Dziecko ma ciało gotowe do szkoły, kiedy jego ruchy są płynne, skoordynowane, utrzymuje równowagę statyczną i dynamiczną. W obszarze rozwoju fizycznego mówimy o motoryce małej, czyli sprawności całej ręki (nie tylko dłoni), samoobsłudze, stronności ciała (lateralizacja).
Przy nauce pisania potrzebna jest dziecku sprawność całej ręki od ramienia, przez przedramię, nadgarstek, po dłoń. Dlatego warto, zwrócić uwagę na to, jak dziecko rysuje, jaki jest chwyt kredki, jaki jest nacisk narzędzia pisarskiego na kartkę, czy dziecko obraca kartkę podczas rysowania.
3. Obszar rozwoju poznawczo-intelektualnego.
Rozwój poznawczy to określony poziom myślenia, czyli:
– umiejętność operowania informacjami – dziecko rozpoznaje pojęcia, zasady, reguły i potrafi te informacje połączyć,
– rozumienie informacji przekazywanych przez nauczyciela,
– posiadanie określonej wiedzy o swoim najbliższym otoczeniu,
umiejętność odpowiadania na pytanie,
umiejętność uogólniania,
– umiejętność klasyfikowania.
W obszarze poznawczym bardzo ważne jest spostrzeganie wzrokowe i spostrzeganie słuchowe. Właściwy rozwój w tych obszarach będzie decydował o nabyciu umiejętności czytania i pisania.
Spostrzeganie wzrokowe nie ma nic wspólnego ze wzrokiem.
Rodzic, nauczyciel powinien zwrócić uwagę na to, czy dziecko odrysowuje coś inaczej niż wygląda, pisze od strony prawej do lewej.
Spostrzeganie słuchowe to procesy, które umożliwiają dziecku odbiór komunikatów nauczyciela, rodzica czyli jego poleceń, instrukcji do zadań. W spostrzeganiu słuchowym ważne jest, czy dziecko potrafi:
– poddać analizie sylabowo-głosowej słyszane wyrazy, czyli podzielić na sylaby i głoski,
– łączyć wyrazy, które się rymują,
– zapamiętać to, co mówi nauczyciel.
Zdarza się, że w wyniku obserwacji nauczyciel stwierdza, że dziecko nie jest gotowe do rozpoczęcia nauki w szkole. Należy w miarę wcześnie poinformować o tym rodziców. Na podstawie tej informacji rodzice mogą wystąpić z wnioskiem o odroczenie od obowiązku szkolnego. Rodzice mają również prawo nie zgodzić się z opinią nauczyciela o gotowości szkolnej ich dziecka. Jeśli rodzice mają wątpliwości, to warto skorzystać z badania w rejonowej poradni psychologiczno-pedagogicznej.
